COVID-19: Önlem Almaya Karşı Çıkanlara Verilebilecek Cevaplar

COVID-19 pandemisi hepimizin, dünyanın neresinden olursak olalım (sadece vaka açıklanmamış sayılı ülke hariç), hayat tarzımızı değiştirmesine sebep oldu. Artık pandeminin yarattığı yeni normale göre yaşamak ve önlem almak zorundayız. Bu önlemleri sadece kendimiz için değil, etrafımızdaki aile, arkadaşlar, yaşlılarımız ve içinde yaşadığımız toplum için yapmalıyız. Ne yazık ki etrafımızda COVID-19 pandemisine sebep olan SARS-CoV-2 virüsünden korunmak için önlem almaya karşı çıkanlar olabiliyor. Bazıları maske takmayı reddederken, başkaları sosyal mesafe kurallarına uymalarını rica ettiğimizde sinirli bakışlarla cevap veriyor. Bu davranışlar ise benzer iddialarla savunuluyor. Bu durum bazen sinir bozucu olabilse de bu iddiaları mantık ve bilimsel kanıt kullanarak çürütebilirsiniz. Bir daha COVID-19’a karşı önlem almadığı için birine sinirlendiğinizde, çok kullanılan savlara göre aşağıdaki yanıtları kullanarak cevap verebilirsiniz.

1.

Sav: Maskeler beni gerçekten rahatsız ediyor. Maske taktığımda nefes almam daha zorlaşıyor gibi hissediyorum ve bu sebeple hiç maske takmıyorum veya maskeyi burnumun altına çekiyorum. 

Cevap: Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre (cerrahi) maskelerin içindeki karbondioksit miktarı karbondioksit zehirlenmesi yaratabilecek kadar artmıyor ve oksijen miktarı da nefes almayı zorlaştıracak kadar düşmüyor. Maskeyi burnunuzun altına çektiğinizde hem başkalarını kendi burnunuzdan çıkabilecek damlacıklara maruz bırakabilirsiniz hem de kendiniz yabancı damlacıklara maruz kalabilirsiniz. Bu sebeple maskeyi burnunuzun altına çekmek yararsız. Kendi hayatınızı ve toplumda beraber yaşadığınız insanların hayatını korumak için maskeyi bir miktar rahatsızlık duysanız bile takmalısınız.

Not: DSÖ cerrahi maske takmanın karbondioksit zehirlenmesi veya oksijen yetersizliğine sebep olmadığını savunuyor.¹ Bu nedenle maske kullanımı bu durumlardan kaynaklanabilecek olumsuz bir sağlık etkisine sebep olamaz. SARS-CoV-2 virüsü havada bulunan damlacıklar yoluyla bulaşıyor ve cerrahi maskeler takmak asemptomatik hasta olan bir insanın havaya nefesi ile yaydığı SARS-CoV-2 içeren damlacık konsantrasyonunun azalmasını sağlayarak hastalığın bulaşma riskini, bulaşırsa bile şiddetini azaltıyor.²

2.

Sav : Sosyal mesafe kurallarına uymayacağım. Sürekli başkalarından ne kadar mesafeli olmam gerektiğini düşünmek çok can sıkıcı. Sosyal mesafe bir işe bile yaramıyor.

Cevap: Sosyal mesafeye uymak havada bulunabilecek damlacıklardan uzak durmamızı sağlayarak virüs bulaşma riskini azaltıyor. Ben de kendime COVID-19 bulaşmasını olabildiğince engellemek istiyorum. Sizden, toplumun bir üyesi olarak, bana saygı göstermenizi bekliyorum. Kimin hasta olup olmadığını bilemezsiniz, bu sebeple başkalarına karşı sosyal mesafeli olmak çok önemli.

Not: Konu hakkında daha fazla bilgi toplanması gerekiyor ama tahminler SARS-CoV-2 taşıyan havadaki damlacıkların kapalı bir alanda kaynaklarından 10 metre uzağa kadar yayılabileceğini gösteriyor.¹  van Doremalen, Bushmaker, Morris et al. bir deneylerinde SARS-CoV-2’nin aerosol parçacıklarında en az 3 saat sağlam bir biçimde kalabileceğini gösterdi.² DSÖ’nün önerisi olan 2 metre sosyal mesafe kuralı bu sebeple aerosollerde bulunan SARS-CoV-2 virüslerinden korunmak için yeterli bile olmayabilir ve mümkün oldukça enfeksiyondan daha da fazla korunmak için başkalarıyla 10 metre sosyal mesafeli durmalıyız.¹

Kaynakça:

1. Setti, L., Passarini, F., De Gennaro, G., Barbieri, P., Perrone, M. G., Borelli, M., … Miani, A. (2020, April 23). Airborne Transmission Route of COVID-19: Why 2 Meters/6 Feet of Inter-Personal Distance Could Not Be Enough. International journal of environmental research and public health. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7215485/.

2. van Doremalen, N., Bushmaker, T., Morris, D. H., Holbrook, M. G., Gamble, A., Williamson, B. N., … Munster, V. J. (2020, April 16). Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1. The New England journal of medicine. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7121658/.

3.

Sav: Ben (herhangi bir virüs/bakteriyel enfeksiyon adı) aşısı olmuştum. Bir sürü kişiden bu aşının beni koronavirüse karşı koruyacağını duydum ve bu sebeple başka bir önlem almıyorum.

Cevap: Şu an COVID-19 pandemisine sebep olan SARS-CoV-2 virüsüne karşı etkili olduğu gösterilmiş ve orjinal olarak başka bir hastalığa karşı geliştirilmiş olan bir aşı yok. Başka bir mikroba karşı aşı olmak sizi SARS-CoV-2 virüsünden hiçbir şekilde korumaz çünkü aşılar hedefledikleri mikroba karşı spesifik olarak çalışırlar.

Not: İnsan vücudu aşı sayesinde belli bir patojene (bakteri veya virüs) karşı kazanılmış bağışıklık geliştirir.¹ Aşılar ya bu patojenin daha güçsüz bir versiyonunu içerir ya da bu patojenlerle ilişkili başka bileşenleri içerir. Bu aşı türlerinden ilki daha yaygın kullanılır ve genel olarak daha başarılı sonuçlar verir. Bu tür aşılar hastalığa sebep olan patojene karşı antikor üretimine sebep olur ve bu antikorlar spesifik olarak istenilen patojeni hedef alır. Bu sebeple başka bir patojene karşı olan bir aşının SARS-CoV-2 virüsüne karşı kazanılmış bağışıklık geliştirmesi mümkün değildir. DSÖ de SARS-CoV-2 virüsünün başka patojenlerden ciddi derecede farklı olduğunu ve bu sebeple SARS-CoV-2’ye karşı spesifik bir aşı geliştirilmesi gerektiğini söylüyor.²

Kaynakça:

1. Pulendran, B., & Ahmed, R. (2011). Immunological mechanisms of vaccination. Nature Immunology, 12(6), 509–517. https://doi.org/10.1038/ni.2039

2. World Health Organization. COVID-19 Mythbusters. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/myth-busters.

4.

Sav: COVID-19 olmak umrumda değil. Genç ve sağlıklıyım. Nezle olmaktan bir farkı yok.

Cevap: SARS-CoV-2 kaynaklı ölümlerin oranları gençlerde daha düşük olmakla birlikte, sadece genç ve sağlıklı olduğunuz için bu hastalığın sebep olabileceği ve nezleden çok daha ağır bütün korkunç semptomlara karşı korunaklı değilsiniz.

Not: COVID-19 ile alakalı ölümlerin yaklaşık %94’ü 60 yaş üzeri bireylerde gerçekleşiyor ve vefat eden yaşlılarda çoğunlukla önceden beri var olan bir sağlık sıkıntısı oluyor.¹ Buna rağmen COVID-19 sayısı yüksek olan birkaç ülkedeki epidemiyolojik verinin analizi, olasılığın daha az olmasıyla birlikte “genç” sayılabilecek kişilerin de COVID-19 ile ilgili ciddi semptomlar göstererek hastaneye yatırılabileceğini gösteriyor.² 

Kaynakça:

1. Natale, F., Ghio, D., Tarchi, D., Goujon, A., & Conte, A. (2020, May 8). COVID-19 Cases and Case Fatality Rate by age . https://ec.europa.eu/knowledge4policy/publication/covid-19-cases-case-fatality-rate-age_en.

2. Davies, N. G., Klepac, P., Liu, Y., Prem, K., Jit, M., & Eggo, R. M. (2020). Age-dependent effects in the transmission and control of COVID-19 epidemics. Nature Medicine. https://doi.org/10.1038/s41591-020-0962-9

5.

Sav: YAZ mevsimindeyiz!! veya Yıl boyu sıcak olan bir yerde yaşıyorum!! Bu sıcakta COVID-19 olmam!

Cevap: Aşırı sıcağa maruz kalması COVID-19 pandemisine sebep olan SARS-CoV-2 virüsünün hastalık yapıcı potansiyelini ortadan kaldırabilir ama sıcak hava bir insanın COVID-19 olmasını veya hastalığı başkasına bulaştırmasını engelleyemez. Yaz sıcağı virüsü parçalayacak kadar fazla değildir ve vücudun sıcaklığı 37 °C’de sabit tutulur. Bu sebeple yaşadığınız yer sizi COVID-19’dan koruyamaz. Ayrıca COVID-19 vakaları ekvator boyunca bulunan ve yıl boyu sıcak olan ülkelerde de görüldü.

Not: Şu anda, SARS-CoV-2 virüsünün 56°C sıcaklığa 15 dakika boyunca maruz kaldığında öldüğü düşünülüyor.¹ Virüsün bulaşıcılığının ve etkilerinin engellenmesi için 65°C üstü sıcaklıkların 3 dakika boyunca uygulanmasının yeterli olduğu tahmin ediliyor. Dünya’da şimdiye kadarki en yüksek sıcaklığın Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre 1913’de 56.7°C olarak kaydedildiği göz önünde bulundurulursa,² Dünya’nın herhangi bir yerindeki hava sıcaklığının SARS-CoV-2 virüsünü etkisiz hale getirmek için yeteri kadar sıcak olmadığı sonucuna ulaşılabilir. 

Kaynakça:

1. Abraham, J. P., Plourde, B. D., & Cheng, L. (2020). Using heat to kill SARS‐CoV‐2. Reviews in Medical Virology. https://doi.org/10.1002/rmv.2115

2. World Meteorological Organization. World Meteorological Organization Global Weather & Climate Extremes Archive. Arizona State University . https://wmo.asu.edu/content/world-meteorological-organization-global-weather-climate-extremes-archive.

6.

Sav: Maskelerin COVID-19’a karşı koruma sağladığına inanmıyorum. Bu yüzden onları kullanmıyorum. 

Cevap: Kullanılan maske türüne göre koruma miktarı değişse de cerrahi maskeler enfeksiyon riskini azaltıyor. COVID-19 pandemisinden sorumlu olan SARS-CoV-2 virüsü insandan insana havada bulunan damlacıklar ile bulaşıyor. Maske giydiğinizde etrafınızdaki insanları kendi hava yollarınızdan çıkabilecek damlacıkların çoğunluğundan koruyarak onlara saygı duyduğunuzunu gösteriyorsunuz. Kendiniz asemptomatik, yani hastalık belirtisi göstermeyen bir COVID-19 hastası olabilirsiniz. Ayrıca havadaki yabancı damlacıkların size ulaşmasını da bir miktar engelleyerek kendinizi de hastalıktan korumuş olursunuz. Maske takmak sizi hastalanmaktan 100% koruyamasa bile sizin ve başkalarının COVID-19 hastalığına yakalanma ihtimalini düşürdüğünden önemli.

Not: DSÖ, SARS-CoV-2 virüsünü engellemekteki başarısı bilinmediğinden dolayı kumaş maskelerin büyük çapta kullanımını desteklemiyor.¹ Kumaş maskeler, sadece başka tür maske kullanma olasılığı olmayınca son seçenek olarak öneriliyor. DSÖ asıl olarak cerrahi maske kullanılmasını teşvik ediyor. Epidemiyolojik verilere göre zorunlu maske kullanımı ile COVID-19 bulaşmasındaki düşüş bağlantılı.² Bu bağıntı Taiwan, Japonya veya Singapur gibi COVID-19 pandemisini durdurmakta en başarılı olan ülkelerin maske kullanımını zorunlu hale getirmiş olmasından görülebiliyor. 

Kaynakça:

1. World Health Organization. (2020, June 7). Q&A: Masks and COVID-19. World Health Organization. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub/q-a-detail/q-a-on-covid-19-and-masks.

2. Prather, K. A., Wang, C. C., & Schooley, R. T. (2020). Reducing transmission of SARS-CoV-2. Science, 368(6498), 1422–1424. https://doi.org/10.1126/science.abc6197

Fotoğraflar: United Nations COVID-19 Response on Unsplash